15.06.2025

Waarom klein beginnen?

Van klein naar groot
Dingen komen nooit zomaar uit de lucht vallen. Het Romeinse Rijk begon als een gehucht langs de Tiber en ontwikkelde zich, via stadstaat en republiek, tot een wereldrijk. Het eerste winkeltje van Albert Hein was rond 1890 ongeveer 12 vierkante meter groot en verkocht een paar producten, zoals koffie en thee. Nu is Albert Heijn een grote supermarktketen met ruim 900 winkels in Nederland en België. Begin jaren 60 kocht Bruce Springsteen zijn eerste gitaar met van zijn moeder geleend geld. Hij speelde eerst in lokale en later regionale bandjes. Het album Born to Run in 1975 betekende zijn internationale doorbraak. Op 75-jarige leeftijd tourt Springsteen nog steeds de hele wereld over.  Dingen kunnen langzaam of snel groot worden, ze beginnen per definitie klein.

Afstemmen van bestaand en nieuw
Het onderwijs verandert, maar veel dingen blijven ook hetzelfde, gebaseerd op jarenlange gewoonten en routines. De vakken, de roosters, de klassen, de vakantie zijn voorbeelden van continuïteit. Technologie, demografische veranderingen, de rol van ouders zijn voorbeelden van verandering. Daarnaast zijn er natuurlijk de maatschappelijke ontwikkelingen die niet stilstaan. 
Het bestaande en nieuwe zijn niet altijd goed op elkaar afgestemd. Het bestaande snel, grootschalig en rigoureus veranderen staat haaks op het idee dat dingen altijd klein beginnen, zodat het oude en het nieuwe niet botsen, maar in elkaar overlopen. Duurzame verandering begint met kleine, overzichtelijke en haalbare stappen. Er is dan voldoende ruimte om dingen aan te passen en een volgende stap te zetten. Het alledaagse werk kan en moet tenslotte gewoon doorgaan.

Het Veranderlaboratorium start klein
Het Veranderlaboratorium start klein, met de analyse van een veel voorkomend probleem en betrekt de perspectieven van alle betrokkenen: leraren, leerlingen, ouders en schoolleiding. De volgende stap is een goed uitgewerkte, kleinschalige, afgebakende interventie (bijvoorbeeld, één klas, één jaarlaag, één periode of één hoofdstuk). Deze interventie wordt goed geëvalueerd om vervolgens een volgende, iets grotere stap te zetten. Als een team van leraren hierop inzet, dan zijn zes bijeenkomsten van maximaal 2 uur voldoende om de verandering op te starten. Het is niet ingewikkeld om dit te integreren in de dagelijkse praktijk.

Een projectweek
Een Finse school in een achterstandswijk had te maken met grote motivatieproblemen van leerlingen, met alle gevolgen in en buiten het lokaal. Na zes analyse- en ontwerpbijeenkomsten van 2 uur, verspreid over ongeveer 4 maanden van een team van leraren werd een pilot opgestart waarbij de leerlingen projectmatig in een week gingen werken aan een schoolopdracht waarbij zij de eigen, individuele interesses, hobby’s en belangstelling centraal konden stellen. Deze aanpak motiveerde de leerlingen en vergrootte de betrokkenheid bij school. De projectweek werd geëvalueerd en aangepast en een volgende stap was uitbreiding van de principes van de projectweek naar de afzonderlijke vakken.

Kleine stappen, dat schiet niet op!
Een herkenbare klacht: het gaat niet snel genoeg, te weinig ambitieus, die stap-voor-stapmethode! Het klinkt aanlokkelijk, een grootschalige invoering van een nieuw concept. Het gewenste, snelle, resultaat, op papier goed uitgewerkt, laat in de praktijk te wensen over. Leraren niet altijd overtuigd, voelen zich niet handelingsbekwaam, bestaande routines blijken toch hardnekkig, de roosters en lokalen zorgen voor chaotische situaties. Veel tijd, energie en middelen gaan hierbij verloren.

Samenvatting
• Alle dingen beginnen klein, dat moet ook gelden voor onderwijsveranderingen
• Interventies gebaseerd op grootschalige onderwijsvernieuwing stranden vaak in de weerbarstige praktijk van alledag en zijn vaak niet duurzaam.
• Het Veranderlaboratorium biedt een stapsgewijze aanpak door middel van korte bijeenkomsten van teams van leraren, die resulteren in een gerichte, onderbouwde en kleinschalige eerste stap in verbetering van het onderwijs.

Te ondernemen stappen
Kijk op www.veranderlaboratorium.nl uit welke stappen het Veranderlaboratorium bestaat.
Heb je vragen mail naar jdevries@veranderlaboratorium.nl of vul het contactformulier in.