22.12.2024

Hoe is het zo gekomen?

De eerste dominosteen
In 1914 schoot de Servische student Princip in Sarajevo de Oostenrijkse kroonprins Ferdinand dood. Gesteund door bondgenoten Duitsland en Italië verklaarde Oostenrijk - vanwege deze moord - Servië de oorlog. Servië was lid van het bondgenootschap tussen Engeland, Rusland en Frankijk. En zo stortten alle landen van de twee bondgenootschappen zich in de Eerste Wereldoorlog. Met als gevolg vernietiging op grote schaal en vele miljoenen doden en gewonden. De moordaanslag van Princip was de eerste dominosteen, die een serie van dominostenen om liet vallen. Was het niet de moord op Ferdinand geweest, dan was er wel iets anders gebeurd. De rij met dominostenen had maar een klein duwtje nodig om in gang gezet te worden, zal de historicus zeggen. 

De bril van de historicus
Wil je een concreet probleem oplossen, ben je handelingsverlegen over iets, wil je je onderwijs verbeteren op een bepaald onderdeel dan is dat de eerste en zichtbare dominosteen. Ook hier heb je te maken met meerdere dominostenen, die in de loop van de tijd zijn ontstaan. Deze zijn lang niet altijd zichtbaar op het eerste gezicht. Voor een goede analyse van het probleem is zicht op alle dominostenen van belang. Een kijkje in het verleden leert ook dat niet elke dominosteen gelijk is, de een zal groter en zwaarder zijn dan de ander.

De knelpunten: niet van vandaag of gisteren
De problemen en vragen van nu komen voort uit de veranderingen die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden. Veranderingen die geleidelijk verliepen of die een plotselinge breuk veroorzaakten. Het probleem van nu is het zichtbare resultaat van deze onderliggende veranderingen. De huidige manier van werken is vaak onbewust en onvoldoende meegegaan met de ontwikkelingen in de tijd. Pas als de veranderingen in de tijd in beeld gebracht zijn, kan naar een succesvolle oplossing worden gezocht. Hoe krijg je dat dat voor elkaar?

De tijdbalk laat het zien
De aanpak is eenvoudig en laagdrempelig. Een tijdbalk van 10 of 15 jaar, onderverdeeld in jaren, gaat de ontwikkelingen zichtbaar maken. Wat waren belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen per jaar op school, in jouw team, in jouw vakgebied, in jouw professionele ontwikkeling? Zijn er misschien ook lange termijn ontwikkelingen te bespeuren, over meerdere jaren? Wat waren de oplossingen van toen? Antwoord op deze vragen levert een mooi chronologisch overzicht: alle dominostenen in beeld!

Op elk moment in het jaar
De historische analyse kan elk moment worden gemaakt. Bij voorkeur in combinatie met de Stap 1 en Stap 2 (de eerste dominostenen) van het Veranderlaboratorium. Collega’s, die al langer op school werken, kunnen voor aanvulling gevraagd worden. 

Laat het verleden rusten!
Gewoon met iets nieuws beginnen, met een populair model of theorie of een ogenschijnlijk succesvolle praktijk elders! Laten we vooral vooruitkijken! Het nu en de toekomst vragen nu eenmaal om een vernieuwing, bij voorkeur grootschalig. Voor de historicus is geen plaats, vroeger heeft weinig betekenis en zal weinig behulpzaam zijn. De nieuwe aanpak is bij voorbaat succesvol, omdat deze nieuw is. Lukt het niet snel genoeg of onvoldoende, dan ligt dat aan de aanpak, niet aan het model. Het klinkt allemaal aanlokkelijk optimistisch, maar de tijdbalk zal hoogstwaarschijnlijk tot andere conclusies komen. Om te beginnen met de smartphone, die een vaak een vaste plek heeft in de top 3 van ontwikkelingen.

De smartphone!
Leraren geven vaak terecht aan dat het internet, de smartphone en social media aantoonbare invloed hebben op leerlingen in vergelijking met pakweg 10 jaar geleden. Er zijn tal van andere voorbeelden te noemen die van toepassing kunnen zijn: Een nieuw management, een aangepaste organisatiestructuur, een fusie, een frisse onderwijskundige aanpak, corona, een andere verhouding tot ouders/verzorgers, toegenomen werkdruk, een nieuwe leerlingenpopulatie, online lesmethoden, personele veranderingen, kunstmatige intelligentie, een aangepast overheidsbeleid, voortgaande individualisering en de eigen professionele ontwikkeling. Dit zijn voorbeelden die een plekje kunnen krijgen op de tijdbalk. De tijdbalk zal er voor elke school, team of vakgroep anders uitzien.

Samenvatting
- Inzicht krijgen in het probleem van vandaag, van het hier en nu is de eerste stap
- Voor een volledige analyse van het probleem is een blik in het recente verleden noodzakelijk, de onderliggende oorzaken van het probleem worden dan pas duidelijk
- Het instrument om het verleden zichtbaar te maken is eenvoudig: de tijdbalk
- Het maken van een tijdbalk van de afgelopen 10 – 15 jaar, waarbij jaarlijks de belangrijkste ontwikkelingen en gebeurtenissen (en oplossingen) van de school, team of vakgroep worden aangegeven. Je kunt ook over meerdere jaren een ontwikkeling aangeven

Te ondernemen stappen
1. Teken een tijdbalk en verdeel de tijdbalk in 10 of 15 jaren
2. Vul de tijdbalk met gebeurtenissen en ontwikkelingen, per jaar.  Laat collega’s die al langer op school werken de tijdbalk aanvullen. Neem ook eventuele oplossingen van toen mee in de tijdbalk
3. Probeer een top 5 van ontwikkelingen/gebeurtenissen vast te stellen